Geen verplichte procesvertegenwoordiging vereist
Of in een rechtszaak een advocaat ingeschakeld moet worden is afhankelijk van de procedure. In het overzicht op rechtspraak.nl is te zien of het inschakelen van een advocaat wel of niet verplicht is (https://www.rechtspraak.nl/Naar-de-rechter/Paginas/Advocaat-wel-of-niet-verplicht.aspx).
Dit overzicht is volgens mij niet volledig althans niet duidelijk genoeg. Er ontbreekt onder andere dat een met het gezag belaste ouder of een minderjarige van twaalf jaar of ouder, de kinderrechter kan verzoeken een schriftelijke aanwijzing geheel of gedeeltelijk vervallen te laten verklaren (zie artikel 1:264 BW).
Helemaal zonder advocaat procederen kan niet altijd
In verzoekschriftprocedures geldt een beperkte procesvertegenwoordigingsplicht die meebrengt dat afgezien van het ondertekenen van het (aanvullend) verzoekschrift of verweerschrift geen procesvertegenwoordiging door een advocaat vereist is voor andere handelingen zoals het overleggen van stukken, de indiening van een nadere toelichting of het corresponderen met de betreffende gerechtelijke instantie. Dit blijkt uit de conclusies van het Parket bij de Hoge Raad uit 2009 en 2015 (ECLI:NL:PHR:2009:BH9287, rov 2.7 en ECLI:NL:PHR:2015:845, vanaf rov. 2.4).
Overigens geldt ook in sommige verzoekschriftprocedures géén verplichte procesvertegenwoordiging, zoals bijvoorbeeld voor het verzoek om vervangende toestemming voor een reisdocument voor een minderjarige (zie hiervoor mijn artikel Familierecht – procederen zónder advocaat (deel 1).
(Aanvullende) standpunten en/of documenten zonder advocaat indienen
Wanneer de (aanvullende) verzoekschriften of verweerschriften reeds door een advocaat ondertekend en ingediend zijn en er derhalve geen procesvertegenwoordiging (meer) vereist is, kunnen zowel verzoekers alsook verweerders om kostentechnische reden zonder tussenkomst van een advocaat (aanvullende) standpunten en/of documenten indienen bij de rechtbank of het gerechtshof.
Voorts kunnen verzoekers en verweerders op grond van artikel 279 lid 3 Rv in persoon (dus zonder advocaat) ter zitting verschijnen en hun eigen (beknopte) pleitnota voorlezen.
Wijzigen of aanvullen van verzoeken/verweren kan níet zonder advocaat
Op het moment dat reeds ingediende verzoeken of verweren gewijzigd of aangevuld moeten worden, dan kan dat niet zonder tussenkomst van een advocaat.
Disclaimer
Ook als een advocaat niet verplicht is en het gezien een kostenbesparing interessant is om zonder advocaat (verder) te procederen, kan het alsnog verstandig zijn deskundig advies te vragen aan een advocaat of andere juridisch adviseur. Ik ben coach en ervaringsdeskundige op het gebied van de-escalerende communicatie en ik adviseer met dit stuk níet om per se zonder advocaat te procederen. Wie zich in dezen ervaren en capabel acht, zou dat wél kunnen doen.
Ten slotte
Hierbij ook nog een interessant opiniestuk van Hans van Oijen:
https://www.mr-online.nl/schaf-verplichte-advocaat-voor-de-gedaagde-af